Tuesday, September 13, 2016

USA Sianginn tha bik an thimthar mi hna theih tlai

(1)
------------------------------------------------
(2)

(3)


•••• US New & World Report Magazin nih American ram chung sianginn tha Bik thawng a thanh,US ramchung Ah Collage  &University sianginn 1,800 zohchun tah chun in sianginn tha bik ah Princeton University hi a tha biak tiah an thim,A pa Hnihnak ah Harvard University hi an thim,a pa thumnak ah Chicago University le Yale University sianginn fonh in pathum nak ah a thim ve,Laimi kan nau lechung in kai khomi tampi kan um khawh nak hnga Pathian sin bawmh hal zungzal ko usih,Pathian nih atuah khawh lo mi zeihmanh a um lo,

Tuesday, March 15, 2016

Kawlram President a tuan bal mi hna



(1) U Sao Shwe Thaik 
     ( Jan-04-1948 to Mar-16-1952 )

(2) U Ba U
     ( Mar-16-1952 to Mar-13-1957 )

(3) U Mahn Win Maung 
     ( Mar-13-1957 to Mar-02-1962 )    March-02-1962 in Mar-02-1974 tiang ralkap nih president office an control.Ne Win ralkap 

(4) U Ne Win 
    ( Mar-02-1974 to Nov-09-1981 )

(5) U San Yu 
    ( Nov-09-1981 to July-27-1988 )

(6) U Sein Lwin
    ( July-27-1988 to Aug-12-1988 ) ni 17 chung

(7) U Aye Ko
     ( Aug-12-1988 to Aug-19-1988) ni 8 chung

(8) Dr Maung Maung
     ( Aug-19-1988 to Sep-18-1988 ) ni 31 chung
      Sep-1988 thok in march 2011 tiang ralkap nih kan kawlram cu an control than kum 23 chung.

(9) U Thein Sein 
     ( Mar-30-2011 to Mar-30-2015 )

(10) U Htin Kyaw
       Mar-30-2015 to ????????????)

Wednesday, March 2, 2016

Kan ruah dap in mi dang sual kan phawt tawn dara

🚶Voi khat cu Kum 24 hrawng asi mi tlangval no te cu tlanglawng acitnak thla lang awng hramah athu i "ka pa ka pa thing kung hna khi kan kaltak dih cang l,an nih an tang ta dih".tiah aw thang nawnpi in apa cu ahei chimh ti si,pu tar pa nih cun afa pa cu zangfah dawtnak he merh nawn in azoh tisi,a fapa nih cun a au than "ka pa kapa minmei hna khi kanmah he kan kal ti an kan zulh "tiah a au than tisi,cutik ah an hmai thutdan ah athu mi kawp hnih hna nih an i celh ti lo i apa cu fakngai in sual an phawt  ti si,
''Ziah nafapa cu mah tluk tlangval pi zawng asi cang mi singzung zawng tha te na piah lo?atu i nafa pa hi tang cheu ngak chia bantuk asi cang hi,''
#Putar pa nih cun duhsah te khi merh nawn in athawpi cu aa chuah i 
''atu hi si zung in kan tin lei asi,ka fapa hi achuak ka tein a mit khua ahmu kho bal lo a tu lawnglawng hi kafa nih achuak ka in anun chungah a voi khatnak khua ahmuh khawh ni asi'' tiah aleh hna ti si,
Minung hi kanmah le kan sining cio hi aruang aphunphun in adang cio ve tawn, mi nung pakhat khat khi kantheih lo piin an um tu an khuasak an hawihar zoh in kanmah kan ruah ning in sualphawt kan hmang theu tawn,khua maw caan ah cun kanruah khawh lo tiang in khuaruah har thil an si theu tawn.

Thursday, January 28, 2016

Kan Lai Bible hi Rinhchan-awk a Tlak Maw?Rev.Dr Hre Kio

                   
 

LaiBaibal hi Rinhchan-awk a Tlak Ngaingai Maw?  

A á¹­ialtu: Rev. Dr. Stephen Hre Kio

 

Kan Lai Baibal Thiang hi kum 1978 ah a chuak i, tukum in cun kum 36 zumtu hna nih kan hman cang. Nam lengmang a si i atu ahcun uk 60,000 leeng zumtu kut chungah a phan cang. Kum hizat chungah hin a soitu le a relchiattu an um pah lengmang. An soi lawng si loin midang nih Baibal dang (English Version) dang an leh i kan Lai Baibal Thiangnakin a á¹­ha deuh tiah an zumh caah an lehmi a si. A bik in King James Bible an leh i, cu King James Bible cu rinhchantlak bik Baibal ah micheu nih cun an chiah.

Fundamentalist Khrihfa cheu khat bia hna cu: “King James Bible lawnglawng rinhchantlak a si. A dang Baibal cu rinhchantlak a si lo,” an ti. “King James Bible a rel lomi cu vancung nan phan lai lo,” a titu zong an um. Hi bantuk ruahnak le zumhnak a um lengmang tikah zumtu hna nih ruah a haumi cu: Zeicahdah King James Bible lawng cu zumtu cheukhat nih Baibal dik le hmaan ah an ruah? tihi hlathlai le dawthlat a haumi a si.   

Zeicahdah a bikin Fundamentalist Khrih cheukhat nih King James Bible (KJV) lawng hi Baibal dik le hmaan ah an ruah? ti tikah an pomning thil pathum hmuh piak an hau: (i) KJV a lettu hna hi Pathian nih a thaw a khumh mi hna an si i an leh tikah rinchantlak bik an si, an ti. (ii) Pathian thawkhumh hnawhmi an si caah an lehmi hi palhnak a um lo, ti a si. (iii) An zulhmi Grik Baibal hi a dikmi a si caah rinhchantlak bik le a dik bikmi a si, an ti. 

Cu dirhmun ah a dir ve mi Khrifabu hruaitu pakhat, kum 4 deng a rau cang, (Noveberm 26, 2011 ah) Dr. Timothy Sui Lian Mang nih BIBLE DANDANG KHAIKHINNAK timi “article” a á¹­ial; tamlakte a á¹­ial i Internet ah a thlah. (A reltu tampi an um lai, tiah ka zumh.) A á¹­ialmi hi cahmai (full page) 22 hrawng a sau. A á¹­ialmi ah column pasarih (kuat-pasarih) in a tuah i a hmasa bik kuat ah Baibal Cacaang; kuat hnihnak ah Mirang Baibal (KJV- King James Version); kuat thumnak ah Thuthlung Thar, Dr. Sui Lian Mang i lehmi; kuat linak ah Baibal Thianghlim, Dr. Hre Kio ih lehmi; kuat nganak ah Pathian Thu Thianghlim, Dr. Thang Hup i lehmi; kuat ruknak ah Lai Baibal Thiang, Dr. Van Bik i lehmi; kuat sarihnak ah Pathian Lehkhabu Thianghlim, Mizo Baibal, tiin a kuat a kuat in a chiah hna. A chim duh bikmi cu: Mi dangdang nih Baibal an lehmi chungah a “Um Lo” mi tampi a um. Falam Baibal Thianghlim chung zongah a “Um lo” tampi a um i (Lai Baibal Thiang zongah a “Um lo” a um i) a dihlak in rel tikah “Um lo” lawnglawng hi 300 hrawng a si. “Um Lo” a timi a tam bik cu Falam Baibal, Lai Baibal Thiang, le Mizo Baibal “Pathian Lehkhabu Thianghlim” hi an si. Saya Thang Hup i lehmi hi “Um lo” timi a tam ve nain “A um” a timi a um pah leen. Asinain amah Dr. Sui Lian Mang i a lehmi Thuthlung Thar chung ahcun a um dih, a tling dih. King James Version zulh in a leh i, a “Um lo” a um lo; a um dih, a tling dih in a langhter. “Um lo” a timi chungah hin catlang (sentence) cheu khat zong a si, holh fang pakhat (one word) zong a telh. Cun Pathian min (God, Jesus) timi a um lo, a tinak zong a tam. Biadang in kan chim ahcun: Amah Dr. Sui Lian Mang nih a lehmi lawng hi Baibal tling a si; a dang vialte cu an tling lo; “Um Lo” tampi a um, tinak a si. 

Cun Dr. Sui Lian Mang i a langhter duh rihmi cu: Amah nih a chirhchanmi Baibal hi Mirang Baibal King James Version a si i hihi “rinsan tlak bik a si” a ti. Cun hi Mirang Baibal King James Version hi an leh tikah Grik Baibal Textus Receptus chirhchan i an lehmi a si caah cu Grik Baibal Textus Receptus (TR) cu Grik Baibal vialte lakah “rinsan tlak bik a si,” a ti rih. Cu caah a Baibal lehmi Thuthlung Thar ahcun “Um lo” a ngei lo; a um dih, a tling dih tiah a langhter. Cuti a ruah cu khuaruahhar awk a si lo; a zulhmi Baibal cu a tling bik tiah a zumh caah a lehmi Baibal zong a tlingbik ti a chim a hau. (A tling lo a ti ahcun a palh lehlam hnga.) 

Hi cahram (article) ka á¹­ialmi i ka langnter duhmi cu: Dr. Sui Lian Mang nih a zulhmi Mirang Baibal King James Version hi rinhchantlak bik a si lo, tile Grik Baibal a zulh mi Textus Receptus (TR) zong hi rinhchantlak bik Grik Baibal a si á¹­hiamá¹­hiam lo, (a tlinlonak a um, chapmi zong a um) tihi ka langhter duhmi a si. Aho lio zongah aho paoh nih Baibal an leh tikah hi cahram ka á¹­ialmi hi a dik, a hmaan, kho zungzal dingmi dirhmun a si. 

                                      

  1. King James Version

Dr. Sui Lian Mang nih KJV (King James Version) le Textus Receptus hi “rinhchan tlak bik a si” a timi hi khuaruahhar awk a si. Zeicah ti ahcun Mirang Baibal dangdang liangluang, le Grik Baibal dangdang liangluang, lakah hi pahnih hi “rinhchan tlak bik a si” timi cu thil pahnih a pommi a um ruangah a si lai, tiah ka ruat: (1) A theih lo ruangah maw? (2) “Fundamentalist” lungput a neih ruangah maw? tihi a si. A theih lo ruangah cun a si lai lo, zeicah tiah Baibal thuhla zaalak a zingzoi (a leh-la) vetu a si caah. “Fundamentalist” lungput (zumnak) a pom ruangah a si lai, tiah ka zumh. Zeicah ti ahcun, a cung i kan chim cang bangin, “Fundamentalist” cheu khat lungput cu, “KJV dah ti lo, Baibal dang cu rel ding a si lo; KJV lawng hi a dikmi, Pathian thawkhumh mi a si” an ti ruangah cu lam deuh hoih in a chimmi a si, tiah ka ruah. Fundamentalist lungput deuh ih a chimmi a si lo ahcun zumhnak (pommi, dirhmun) dang a um kho dingin ka hmu lo. 

Kum 1981 hrawngah USA ah “Falam Baibal ka let” tiah Khristian hotu pakhat sinah ka chim tikah, “King James Version chirhchan in na let maw?” tiah a ka hal tikah, “Let hlah!” ka ti. “KJV in na leh lo ahcun Baibal let ding na si lo; KJV lawnglawng Pathian thawkhumhmi a si” tiah a ka ti bal. Mah cucu ka lung chungah a riak zungzal. Fundamentalist cheukhat lungput cu anmah pommi le hmuhmi dah ti lo, midang hmuhmi le pommi cu a hmaan lo ti lawng a si lo; Satan ta tlukah Baibal dang cu an ruah. Keimah hrimhrim nih Guam i Biakinn i an chimmi ka theih: “TEV hi Satan ih forhfialnak in lehmi a si” tiah pastor pakhat nih a ti bal.TEV Baibal zong hi Baibal dangdang bangtukin Pathian thluachuahmi a si ve, tihi an ruat bal rua lo, tiah ka ruah. An lungput hi phundang deuh a si. (Bianabia ah: TEV hi 1976 ah an chuah i, NT hi kum 10 chungah 76 million copies an zuar. Hihi Baibal history ah record a si. Cun video tuahmi Jesus timi a um i, cucu TEV NT Luka Thawngá¹­ha zulh in Jesuh kong video cu an tuahmi a si. Hi video a zohtu vialte chung in kum 30 chungah mi million 225 hi Jesuh zumtu an si; an lung ani thleng, tiah record a um. Hihi Christian video history ah record a si fawn. Cucaah TEV zong hi Pathian nih thlua a chuah ko, ti pom ding á¹­ha a si.)

Fundamentalist pawl lungput vun peh rih sehla: Kum 1952 hrawng i an nammi Revised Standard Version (RSV) Mirang Baibal hi Fundamentalist pawl nih cun Satan lehmi an ti; a lettu cheukhat pawl hi Kommunists an si, an ti i USA North Carolina ah Biakinn/Pastor pakhat nih RSV Baibal cu mei in a khangh. Cun a lettu cheukhat kha Kommunists an si, a ti i, cu nih cun a chuahpimi buainak kha Amerika Congress US Hlutdaw tiang a phan i US Congress nih feltein an hlathlai i, “RSV Baibal lettu pawl hi Kommunists an si” timi hi a dik lo; pakpalawng bia a si, an ti. (It was rebutted as “venomous nonsense” in the House of Representatives in Washington). Cucu 1960 kum ah a si. Cuti i lungput le nun cu Khrihfa lungput le nun ah Fundamentalist cheukhat pawl nih cun an ruah. Pathian nih fialmi tluk ah an ruah. Khrihfa dangdang he ani lo lo; an pomning phun dang ngai a si; mi hawizawng lo an si zungzal. 

Zeicahdah KJV cu rinhchan tlak bik a si lo, ka ti, ti ahcun a tang ahhin ka á¹­ial lai.

King James Versionhi a tawinak in KJV kan ti. England Siangpahrang James an timi min chuangin King James Baibal timi a si. Amah Siangpahrang James i lehmi Baibal a si ruangah a si lo. Amah nih leh ding le Biakinn kip ih rel awkin nawl a pek, tiah ruahmi a si ruangah a si. Asinain Siangpahrang James in leh dingah (remh dingah) a tawlrel; asinain Biakinn i rel dingah nawl a peknak tette (documents) khuazeihmanh ah a um lo. Cubantuk tette a um, tiah an zumhnak menmen a si. Tette a um lo zongah a um bangin an zumhta! Cucu minung phung a si ko; culio caan lawngah a si lo; atu chan zongah a si rih ko. Khuaruahhar awk zeihmanh a um lo. A um lomi zong khi a um tluk in zumh a si tawn.

Cun KJV leh dingih Siangpahrang James nih a tawlrel tikah, leh ding ti hmanh a si lo; remh ding (revise tuah ding) a timi a si. Zeicahtiah Baibal dangdang tampi a um cang: Miles Coverdale Baibal timi 1535 ah a chuak; Matthew’s Baibal timi 1537 ah an nam; Geneva Baibal zong 1560 ah an chuah (hihi verses – a ngan le a hme caang he an chuah hmaisabikmi a si; hihi Scotland mi le England mi nih an lehmi a si i mipi nih an duh ngai); cun Bishop Baibal zong 1568 ah a chuak. Hitiin Baibal a tam cang caah pomning le zumhning zong a tam caah remh sisehla a hnokmi hi lo seh, ti duhnak a um. Cuti cun Baibal remh ding cu 1604 ah an tawlrel. Thinlung le ruahnak, zumhnak zong aa á¹­henmi kha lo deuh seh, ti duhnak he KJV cu leh an thok. Asinain an leh tikah ani rem deuh hlei lo. Ani remlonak a luar deuhdeuh. 

Cuti i Baibal an remh tikah “Bishop Bible hi zulh siseh” an ti i an zulh. Bishop Bible cu mipi nih an duhbik caah a si lo; Bishop hleihnih hrawng ih lehmi a si i, Siangpahrang James nih a duhmi a si ruangah a si deuh. Cuti i an remh tikah Biakam Thar (New Testament) hna cu a hlan i William Tyndale i 1526 i a lehmi Biakam Thar chung in zakhat ah sawmriat (80%) an lak. KJV lettu pawl hna nih a dihlak KJV Baibal hi a thar in an leh dihmi a si, tiah mi tampi nih kan ruah á¹­heumi cu a dik lo. A lettu pawl cu sawmnga le pali an si i kum hnih le thla kua ah an leh dih. (Rianrang tukin an leh!) An dih tikah an hotu Miles Smith (editor pakhat) nih cun: Kan lehmi hi a thar in lehmi a si lo, remhmi (revised) a si. Puritan Khrihfabu le Roman Catholic Khrihfabu duhmi laifang in kan kalpimi a si, a ti. An leh tikah Roman Catholic Khrihfabu zong an i tel caah an Khrihfabu nih an pommi Baibal “Apocrypha” zong KJV ah an telh; Protestant i Baibal nakin ca-uk 14 a tam deuh. (RC Khrihfabu hotu pakhat Jerome zong nih AD 420 hrawngah Latin Baibal Vulgate a leh tikah hi “Aprocrypha” hi a telh.) KJV Baibal cu (Apocrypha tel in) an nam dih tikah, A thar tein lehmi Baibal, tiah a phaw i an á¹­ialmi cu a dik lomi a si. Mi nih KJV hi caw hnaseh, ti duhnak in an á¹­ialmi a si. 

King James Version ah palhnak tlawmte hmanh a um lo maw? A tanglei ah kan zohhnik lai.

“Baibal hi Pathian thawkhumh mi a si, a palh kho lo,” tiah na zumh a si ahcun zei Baibal bik dah? tihi biatak tein na ruahta a hau. Palhnak pakhatte hmanh a um lo, tihi a chim cu a fawi; hlathlai ngaingai tikah hiti zumh hi a fawi lo. Dr. Sui Lian Mang nih, Lai Baibal Thiang ah a “Um Lo” tampi a um; a tling lo, a ti tikah mi cheukhat nih, “Cubantuk Baibal tling lo cu rel loin um usih” tiah an ti. Asinain zei Baibal dah a tling cikcek, ti cu KJV a zumtu lawng nih an ti khawh mi a si. Asinain KJV cu a chamhbaunak tampi a um ko. 

King James Version a chamhbaunak:

1. KJV kan ti tikah 1611 ih an nammi KJV le tuchan i kan relmi KJV cu tampi ani dang. KJV ti tikah Version pakhat lawng a si lo. Mi cheukhat nih “Original KJV” cu rinhchan a um bik, an ti á¹­heu. (A hmaisabik i lehmi KJV tican a si.) Asinain cu KJV (original) cu voi tampi an remh cang. Cucaah King James Version cu a dik bik, kan ti a si ahcun khuazei KJV bik dah? tiah hal a hau. Kum 1611 ih an nammi KJV ah palhnak a um; tlawmte lawng kan chim lai. 

  1. (a) Mat 26:36, ah “Cun Jesuh cu … a kal” ti ding a si nain, “Cun Judas cu… a kal” tiah KJV (original) nih a ti. 
  2. (b) Exodus 14:10 i ummi, “Israel mi pawl nih cun anmah dawi i Izipt mi an rat kha an hmuh tikah an á¹­ih ngaingai” timi catlang pakhat hi voithum tiang an nolh. (Voithum tiang an nam).
  3. (c)Phungbia Pahra chungah pasarihnak, Exodus 20:14, (The Seventh Commandment) ah an ti sualmi, a chiahru ngaimi a um. “Nupa sualnak (adultery) na tuah lai lo” timi ah “lo” timi an hrelh sual i, “Nupa sualnak na tuah lai” tiah an nam. 
  4. (d) (Deut 5:24, i palhsualmi hna cu hih cahram chungah telh ka duh lem lo.) Cubantuk a si caah mipi an thin a hung ih KJV cu “Baibal Chiava” (The Wicked Bible) an ti. Baibal a namtu pa kha phaisa fai zathum dan an tat. Culio chan i phaisa fang zathum cu a tam ngaingai. 
  5. (e)Luk 20:9-18, chung i, “Mitsum Dum Tahchunnak” timi khi, “Mitsur Tahchunnak” tiah a um i mipi in KJV cu “Mitsur Baibal” an ti. (The Vinegar Bible.) 
  6. (f)1 Kor 6:9, chungah, “Mi\.thalo cu Pathian uknak a co kho lai lo,” timi khi, “Mi\.thalo cu Pathian uknak a co ko lai,” tiah a um.

KJV chungah an palhnak – an nam sualmi – hi ruahnak nakin a tam i an tuat tikah cahmai pahra ah palhnak pakhat cu a um zungzal, an ti. KJV a lettu (a remhtu) pawl nih an rian\.tuanmi hi mi dang rianá¹­uanmi nakih a hleice in “Pathian thawkhumhmi a si” tiah an zumh lo bantuk ngaingai in palhnak a tam an hmuh tikah minung rianá¹­uanmi a si zia, an theih fiang chinchin. A chamhbaunak cu hi vial in za rih seh. A tampi rel le chim zongah \.thathnemnak a um hlei lo. A tlakchamnak kan rel duhmi zong a si lo. “Palhnak a um lo” an timi hi a dik lo, ti duhnak lawng a si. 

2. KJV hi remh a hau, tiah 1611 kum chung hmanh ah remh haumi an hmuh i remh sisehla (revise) tiah an timh. 1612 kum ah remh hram an thok. 1613 kum ah hmun 413 ah an remh. 1616 ah an remh á¹­han. Kum 1629 ah an remh á¹­han i cuka remhmi ahcun Apocrypha an telh ti lo. Asinain telh a duhtu an tam ngai caah kum 1800 hnu tiangah Apocryphaan telhmi KJV a um rih. Cambridge University i rianá¹­uantu hna nih kum 1629 ah a dangtein an remh. Cun 1638 ah KJV cu Baibal Remhtu komiti timi Goad, Ward, Boyse le Mead nih an remh hoi. Cuti i remhmi a tam ruangah William Kilburne an timi pa nih cun an remhmi vialte hi kum 1659 ah a khawmh ih voi ruk remhmi chungah hin palhnak an remhmi hi thawngkul (20,000) a um, tiah a á¹­ial. 1660 kum ah an remh tikah Baibal a kapah (margins) remhmi cu an á¹­ial; (They wrote marginal notes.) Kum 1683 ah an remh á¹­han i cu Baibal chungah a kapih á¹­ialmi (marginal notes) hi 7250 a um an ti. Siangpahrang cabu namtu Edinburgh khua i ummi nih kum 1727 i KJV Biakam Hlun an remhmi chungah a kap i chiahmi (marginal notes) hi thawng tampi (several thousands) a um i remhmi a si, a ti. Cutiin a kap ih á¹­ialmi (marginal notes) pawl hi kum zahnih zathum hnuah cun Baibal Cathiang chungah an á¹­ialchih theu. Cuti cun an beetmi (an chapmi) tete hi Baibal Cathiang chungah khumh in a um pah tawn. 

Cuti i beetmi a tam pah tikah an remhmi lakah pakhat le pakhat ani dan tikah a \.tha bik um sehla ti duhnak he Benjamin Blayney nih editor rianá¹­uan amah te nih aa pe i a remh ve. Amah zong hi Hebru ca leiah cun mithiam ngai a si; Hertford College, England, ah Vice-Principal a á¹­uan. Amah nih edit a tuah hlanih KJV a chuakmi pali – kum 1611 ih a chuakmi KJV, 1743 ih an remhmi Cambridge edition timi KJV, 1760 ih an remhmi KJV, le Lloyd in 1701 i a remhmi KJV – hi a tahchun, a cuaithlai in 1769 kum ah a remhmi cu a chuah. Mi tampi nih Benjamin Blayney i remhmi hi an duh i, Mirang Cozah vawlei pumpulukah miteitu le nawlngeitu a si caan he aa chan ngelcel i hi Baibal hi England ah siseh, ramdang ah siseh, an hman ngaimi Baibal ah a cang. The Oxford Standard Edition an ti. Hi KJV hi Apocrypha tel loin an nammi a si. Kum 1611 ih a chuakmi KJV he cun ani dannak a tam ngai: Hmun 24,000 ah ani dang, an ti á¹­heu. 

Cuticun KJV an remh tikah, a hlan i an remhmi kha nam ti loin um loin an nam á¹­hiamá¹­hiam rih caah KJV hi version pakhat nak tam rel awkin a um. Kum 1821 ah England in (British and Foreign Bible Society nih) KJV cu America ah an phanhpi i kum 1830 hrawng ahcun USA ah KJV cu an nam ve cang. Hi KJV hi Benjamin Blayney ih remhmi a si lai, tiah zumhnak a um. Kum 1850 hrawng ah American Bible Society nih KJV cu USA ah remh hnu in nam ve ding i an timh tikah KJV pakhat le pakhat ani khah lonak a tam, ti an hmuh. Ani khah lonak kha an rel ve tikah thawngkul le thawngli (24,000) a um, an ti. “Hiti hin ani dang ko nain kan zumhnak le kan pommi ah a palhnak a um lo” an ti. Kum 1860 ah American Bible Society nih an remh ve; asinain an nam chuak lo, zeicaah tiah Bible Society a bawmtu mi cheukhat pawl an lung a tling lo. Asinain Kawmiti a thar in an tuah i kum 1861 ah KJV cu American Bible Society nih an chuah khawh ve. Cucu 1962 ah an remh á¹­han i America ahcun tuchun tiangah an hman ngaimi KJV ah a cang. Cun tunaite an chuahmi New King James Version (NKJV) zong remhmi a si i 1975 ah an thok i 1982 ah an dih. (Hihi ABS ih chuahmi a si lo.) Hi NKJV zong ah hin Grik Baibal Textus Receptus an zulh á¹­hiamá¹­hiam. Mirang Baibal, “A hmaisabik i lehmi KJV (1611) kha caang khat hmanh hrelh loin kan zulh” an ti. Hi New King James Version nak i hmanung deuh cu The New Cambridge Paragraph Bible (Cambridge 2005) – TNCPB - an ti i England ah David Norton nih edit a tuahmi an chuahmi a um rih. Kum 1611 i chuahmi KJV kha amah keel tein um á¹­han seh, ti duhnak he an tuahmi a si. 

Hizat an remh i an nam i rel ding a phunphun a um tikah hin KJV a dik bik, a palh kho lo, an ti tikah a khui KJV bik dah? ti biahal ding a um zungzal. KJV a dik bik, tizau i “Khuika KJV?” ti an fianter lo ahcun an dirhmun a dik lo, anmah zong an thinlung ah a fiang ve lo, tinak a si. KJV a á¹­anhtu pawl zong an zumhmi le an pommi a khat ve lo, ti a langhter. (If someone says King James Version is infallible, which King James Version are we referring to?) Hmanungbik i remhmi NKJV, asilole NTCPB hi a dik bik, a palh kho lo, a titu zong an um rih ko lai. 

Hiti kan ti tikah KJV hi a palhnak a tampi dahkaw, kan ti duhnak a si lo. A lettu pawl (a remhtu pawl) hi min thang ngaingai an si. An holhfang hmanmi le catlang hmanmi (sentence construction) pawl hi a \.tha ngaingai. Pathian nih a hman ngaimi Baibal zong a si. Vawlei cung khuazakip ah an rel bikmi le an hman bikmi Baibal pakhat a si, ti cu fainter ding a si. Tuchan zongah a duhmi nih cun KJV hi rel ding a si ko; asinain rinhchan tlak bik Baibal cu a si lo. Cun KJV i a hmanmi, a zulhmi Grik Baibal (TR) zong rinhchan tlak bik a si lo; Baibal leh tikih hman ding hrimhrim ahcun! A za ve ko, rel awk a si ko, kan ti tikah palhnak a um lo, tinak a si lo. A dangdang Baibal lehmi bantuk á¹­hiamá¹­hiam in KJV ah palhnak a um zia cu kan langhter cang. Cuhlei ah an zulhmi Grik Baibal (TR) hi rinhchan tlak bik a si lo, ti cu a tanglei ah kan langhter lai. 

  1. Grik Baibal Textus Receptus

A hmaisabik ah careltu ih theih ding le ruah dingah ka duhmi cu a tanglei i biapi pali hi an si: 

 

1. Khuahlan lio ahcun ca an á¹­ialmi hi sau a khaan lo. A rawk colh lengmang. Asinain a rawh hlanah an á¹­ial á¹­han lengmang ve. A rawk deuh mi cu an hlonh lengmang. Cuti a rawh á¹­han lengmangnak cu an caku a á¹­awná¹­aih ruang zongah a si; a tambik cu papyrus (phaikung phunkhat) ih tuahmi a si. Cu lengah Izipt, le Palestine, le pawngkam ram pawl hi khua a sa ngaingai i (humidity zong a tam caah) caku hi saupi a khaan lo. Cun tuchan bantukin “air-condition” an ngei fawn lo. A á¹­ialtu pawl hi scribes an ti hna; Judah phungki le Khristian phungki ti ding khi an si. Anmah nih an á¹­ial á¹­han lengmang caah an ca á¹­ialmi a nung kho, ti hi theih á¹­ha a si. Cun á¹­ial á¹­han lengmang a si caah á¹­ial tam ahcun palhnak a tam, tihi pom ding le zumh ding a si. 

 

2. Cuti i an á¹­ialmi cu a rawh dih le ral hna nih an hrawh dihnak hnga lo, vawlei chungah (bel/um chungah tibantuk in) an phum á¹­heu. Cu hleiah Rom cozah i hremmi Khrihfa pawl nih Cozah nih mei in khaang dih hna hlahseh, tiah vawalei chungah an Baibal cu an phum \.theu. Vawlei chung i a si lo hmanh ah aho i hmuh lonak hmun ah an thuh á¹­heu. Lungkua ti bantuk ah an thuh tawn. Cu bantuk an phummi cu tuchan (1947 kum thokin) an hmuh á¹­han lengmang ca (Baibal) a um. 

3. Baibal an á¹­ialmi hi Grik holh lawnglawngin an á¹­ial. Bawi Jesuh i Thawngá¹­habia zong Grik holh in an á¹­ial. Cabu dang zong Grik holh in an á¹­ialmi a tam. Matthai zong nih Thawngá¹­habia a á¹­ial tikah le, Paul le Piter zong nih cakuat an á¹­ial tikah Grik holh lawnglawng in an á¹­ial. Kan Biakam Thar a dihlak in Grik holh i á¹­ialmi dih an si. AD 100 hlan ah (hrawngah) an á¹­ial dih. Cu caah Jesuh kong a hmaisabik i á¹­ialmi ca cu Grik ca a si. Baibal – Biakam Thar – an leh tik zongah Grik Baibal ca hi an hmang. 

4. Palinak hi a biapibik: An á¹­ialmi cauk pawl hi a tuan deuh i á¹­ialmi (Early manuscripts) pawl hi an \.tha deuh; palhnak a tlawm deuh. AD 100-150 hrawng i á¹­ialmi cu palhnak a tlawm deuh, ti duhnak a si. A tlai deuh i á¹­ialmi (Late manuscripts) pawl cu palhnak a tam deuh; beetmi an nei pah á¹­heu! Fianternak: Jesuh cu AD 30 hrawngah an that i a tho á¹­han. A Thawngá¹­habia cu an phuang i an á¹­ial. AD 100 chungah kan Biakam Thar hi an á¹­ial dih. Asinain AD 100 chung i Baibal á¹­ialmi atu tiang um sehla a dik bik hnga nain! Matthai, Marka, Luka le Johan in an kut i á¹­ialmi le Paul le Piter i á¹­ialmi hrimhrim hi a um ti lo! Umsehla “original manuscripts ti a si hnga. Pakhatte hmanh atu tiangah hmuhmi a um rih lo. Asinain an loh dih hlanah midang nih an á¹­ial á¹­han lengmang i cuti in “midang nih an á¹­ialmi” (copies of copies) pawl cu a um. Chiatral ta loin a luatmi an um! Curuangah AD 175-200 karlak i á¹­ialmi le AD 200-300 karlak i á¹­ialmi Grik Baibal hi an beet an chapmi a tlawm. An beetmi tete a um nain a tlawm. AD 300-400 kar i á¹­ialmi hi an beetmi a tam deuh. AD 400-500 karlak i á¹­ialmi pawl hi beetmi an tam deuh; cu hnu i á¹­ialmi pawl cu beetmi a tam deuh ngaingai. Cucaah “Tuan i á¹­ialmi” (early manuscripts) hi a \.tha i rintlak an si; tlai ih á¹­ialmi cauk cu rintlak an si lo, kan tinak hi a si. Hihi vawlei cung i Baibal thiam, Baibal konglam a hlathlai zungzaltu hna ahoho zong nih a dik, a hmaan an ti dihmi bia a si. (Early manuscripts are better. Late manuscripts are corrupted an ti.) Mirang nih corrupt an ti tikah beetmi-hlonhmi a um, ti duhnak a si.

Textus Receptus timi (King James Version i zulhmi) Grik Baibal hi zeitikah dah an á¹­ial? Bialehnak: KJV ih zulhmi Grik Baibal lakah AD 1000 hlan i á¹­ialmi pakhatte hmanh a um lo. Cheukhat cu 1400-1500 karlak i á¹­ialmi an si. Cucaah beetmi a tam tinak a si. Textus Receptus cu Europe ah Erasmus nih Grik Baibal pawl a ngeihmi a khawmh hna i a nammi Grik Baibal a si. Hi Grik Baibal pawl hi a hnu i á¹­ialmi (a tlai ih á¹­ialmi = late manuscripts) lawngte an si; cupawl cu a khawmh hna i 1516 ah a nammi Grik Baibal a si. Hmaisa lio i Press in an nammi le an chuahmi Grik Baibal Biakam Thar (NT) a si caah mi tampi nih a dik bik tiah an ruah. Asilo! Hi TR nakin tuan deuh i á¹­ialmi Grik Baibal an um; cu hna cu a dik deuhmi an si. Asinain cupawl cu Erasmus in a ngei lo; a hmu rih hna lo. Cu kong cu a tanglei ah ka á¹­ial.

Erasmus le Textus Receptus: Erasmus hi Europe mi, Netherlands ram mi a si i Rotherdam khua ah a um. Amah hi a pa an hngal lo; lakfa a si, tiah an ruah. Asinain ca a thiam ngaingai i Grik ca zong a thiam ngaingai. England zong ah ca a cawng i Saya zong a á¹­uan. Roman Catholic priest (phungki) a si ih Europe (Germany) ah Martin Luther nih kum 1517 ah Khrihfabu Remhá¹­hannak (Protestant Reformation) a tuah (a thok) tikah Martin Luther a “kanhkuattu” ngai a si. Cutluk in Roman Catholic leiah a \.tang! Asinain caan sau deuh a hung si tik ahcun RC Kawhhran nih an hnon i a ca á¹­ialmi zong a thih hnu ah, “Relloding” timi cazin ah an chiah. Grik Baibal leiah duhnak nganpi a ngei i 1516 ah hmaisabik Grik Biakam Thar Textus Receptus (TR) cu a chuah. 

Erasmus nih hin zei Grik Baibal dah a hman i TR cu a chuah? Kan chim cang bangin a hmanmi, a zulhmi, Grik Baibal hi AD 1000 hlan ih á¹­ialmi pakhatte hmanh a tel lo. A tlai i á¹­ialmi (late manuscripts = a tlaimi) Grik Baibal a hman i a hmanmi hi a dihlakah cazual 25 nak tam a ngei lo. Zeicah tuan i á¹­ialmi Grik Baibal a ngeih lo? ti ahcun culio ah Grik Baibal a \.thabik pawl (rinhchan tlak bik pawl) ci a chuak rih lo; vawlei chung phummi pawl an hmu rih lo. A \.thabik le a tuanbik le rinhchantlak bik Grik Baibal hna, kum 1800 hnu i an hmuhchuakmi (an hlaimi) pawl cu: 

Codex: (1). Pakhatnak ah Codex Sinaiticus an ti. Hebru cafang min an pek i aleph tiah an auh á¹­heu. Baibal tling (Biakam Hlun le Biakam Thar) Grik in á¹­ialmi a si. German Baibal thiam Constantine von Tischendorf nih 1844-59 hrawngah Sinai Tlang i um St. Catherine timi phungki pawl umnak inn (monastery) ah a hmuhmi a si. A cawk i Russian Orthodox Khrihfabu lu bik Czar Alexander II sinah a pek. AD 300-400 karlak i á¹­ialmi (early manuscript) a si. Cucu Mirang ram i British Museum nih 1933 ah an cawk (Mirang tangka $100,000 an pek) i atu ah British Museum ah a um. A á¹­habik le a tuanbik i á¹­ialmi cu Codex (saphaw in cauk) i tuahmi a si. (Cu cauk cu a tuanh le tuanh lo ti ziangtindah an theih? ti biahalnak cu hmun dang le caan dangah kan á¹­ial á¹­han te lai.) 

(2). Pahnihnak cu Codex Alexandrinus a si i AD 450 hrawng i á¹­ialmi a si. Izipt ram i Alexandria khua in lakmi a si i Constantinople khua ah an kalpi. Cuka cun England British Museum ah 1627 ah a phan. Zeitindah a phanh? tihi fiang tein kan hngal lo. Codex Sinaiticus pawngte ah an chiah. Biakam Hlun le Biakam Thar tlingtein Grik in á¹­ialmi a si nain Matthai cauk chung in zaalak a tlau. Zeitin dah a tlauning a si, tihi hi a min ah “kan hngal lo. Hi Grik Baibal “A” an ti á¹­heu; Alexandria in a rat ruangah a si rua, tiah an ruah. 

(3). Pathumnak cu Codex Vaticanus an timi a si. AD 350-400 kar i á¹­ialmi a si. Baibal dihlak tlingtein Grik i á¹­ialmi a si nain zaalak a tlau ve. Zeitindah a tlauning a si, ti kan thei fiang lo. Biakam Thar Hebru 9:14 in a dih tiang a lo. Kum 1481 hrawng in Rom khua Vatican Library ah a um cang, tiah an zum. Asinain ahohmanh nih an thei lo. Roman Catholic Khrihfabu zong nih ahohmanh an chim hna lo. Alexandria khua i á¹­ialmi a si rua an ti. Biakam Thar cauk chung ahcun, Codex pawl lak ahcun, hi Vaticanus le Sinaiticus hi a biapibik ih ruahmi an si. Neutral Text timi lakah a telmi an si. Biakam Hlun, Biakam Thar le Apocypha ani tel; (Apocypha chungah Maccabees aa tel lo.)

(4). Palinak cu Codex Ephraemi an timi a si i AD 400-450 hrawng i á¹­ialmi a si. Hihi a hmaisa i á¹­ialmi kha an phiat a parah, a hnu ah, phun dangdang (sermon ti bantuk) an á¹­ialmi a si. Mirang holh in palimpsest an ti. A par i á¹­ialchihmi tinak a si. Asinain Biakam Thar an á¹­ial hmasami kha lang dingin, rel khawh dingin, an tuah khawh á¹­han; an langhter khawh á¹­han. Cuti i an langhtermi cu 1845 ah an nam khawh. France ram, Paris khua National Library ah a um. Asinain a tling lo; Biakam Thar cauk chung ah cahmai 145 lawng a um. 

(5). Panganak cu Codex Bezae timi a si. Holh phunhnih – Grik holh kehlei ah, Latin holh vorhlei ah – an á¹­ialmi a si. AD 400-500 karlak i á¹­ialmi a si, tiah an zumh. AD 550 hrawngah an á¹­ialmi a si kho. Thawngá¹­habia pali le Lamkaltu cauk lawng a um. (Asinain Matthai, Johan, Luka, Marka, tiin a um.) Biakam Thar hmasabik tlang thum cu cati sen (red ink) in an á¹­ial. Geneva khua i Khrihfabu hotu Theodore Beza nih Cambridge University ah kum 1581 ah a pekmi a si. Curuangah Codex Bezae ti i an kawhnak a si. Western Text timi lak i an rinhchanmi pakhat a si. 

 

Hi Codex cauk phun nga (saphaw in cauk i tuahmi), AD 500 hlan ih á¹­ialmi, lak in cauk pakhatte hmanh Erasmus nih a hmang lo. A theih lo ruangah a si lo; a ngeih lo ruangah a si deuh. Vawlei chung ah a ummi kha an hmu hrih lo. Erasmus nih a hmanmi Grik cauk hna cu AD 1000-1500 karlak i á¹­ialmi Grik Baibal - a tlaimi manuscripts lawngte a hman. Cucaah Erasmus nih a chuahmi Grik Baibal Textus Receptus an run timi hi rinchan tlak bik a si lo, kan tinak hi a si. Zeicah ti ahcun ca cu tlai deuhdeuh i an á¹­ial tikah beetmi a tam deuhdeuh. Erasmus hmanmi hi cupawl cu an si. Cucu KJV nih a hman tikah KJV chungah beetmi a tam ve tinak a si. Cu KJV cu Baibal lettu nih an leh ve tikah beetmi a tam ve ruangah, anih nih cun “a tlingbik” tiah an ruahmi a si ve ko lai; midang i lehmi Baibal pawl cu “a tling lo” an ti ve ko lai. Cuti an ti cu khuaruahhar awk a si lo; TR kong le Erasmus nih zeidah a hman, ti an hngalh ve lo ahcun ruahnak dang an ngei kho ve lo.

Vawlei cung ram tampi ah (Ram 220 ah) Baibal lehnak rian kan á¹­uan tikah – Kawl holh le Kawlram i a ummi holh tampi in Baibal kan leh tik zongah (Falam, Hakha, Tiddim, Matu, Mindat Kanpalet holh le Mizo holh telh in) Vawlei cung pumpuluk ah rianá¹­uantu United Bible Societies le achung i aa tel, a um Bible Societies vialte nih le Bible Translation Consultants vialte nih an zulhmi le an hmanmi Grik baibal cu Erasmus i chuahmi TR hi a si lo; Vaticanus le Sinaiticus, le Alexandrinus hna hi an si. Cun Mirang Bible ah NIV le NEB, Jerusalem Bible le RSV, NRSV te hna an leh tik zongah TR le KJV cu an zul hlei lo. A á¹­habik le a tuanbik i an á¹­ialmi Grik Baibal (Vaticanus,Sinaiticus le Alexandrinus) hna an si.Baibal lehnak rianá¹­uan ah KJV zultu hi mi tlawmte taktak an si. 

Minuscules(Mi-nu-scules tiah rel awk), Hipawl hi cafang a peh dih in, kut i á¹­ialmi an si. (Mirang holh cun cursive script an ti.) Grik ca á¹­hiamhiam i á¹­ialmi an si. A dihlak ah cun cazual (manuscripts copies) cu thawng thum deng an um. A cheu cu a tlaimi an si. Asinain tuan i á¹­ialmi zong an um. Rinhchantlak timi pawl hi AD 300-400 kar ih á¹­ialmi an si. (Hi chungah a tam bik cu Byzantine Text timi an si nain Western Text tile Alexandrian Text timi phun zong a um ve á¹­hiamá¹­hiam.) Tuan i á¹­ialmi pawl hi Erasmus kut ah a phan lo. Curuangah a hman awk a ngei lo. 

 

PapyriPapyri ti tikah Papyrus tampi tinak a si. Papyrus catlap ah Baibal an á¹­ial i kum saupi a daih lo zongah saphaw (savun) nakin tam deuh cauk á¹­ialnak ah an rak hmanmi cu papyrus a si. Saphaw nak cun a man a fawi deuh. Grik Baibal hi, Baibal dihlak a tling na, tling lo na, cahmai pakhat hnih ti bantuk zong in a taangchun, vawlei chung in an lak, an hlai rih lomi, le a himnak hmun i thuhmi pawl, a dihlak tein khawmh tikah cazual/cabu (manuscripts) pali nga lawng a si lo; 5200 nak in tam deuh an um. Cutluk in Baibal manuscripts tam a um – tuan i á¹­ialmi tampi kan nei, a um, tinak a si. 

Papyri – Baibal papyrus parih á¹­ialmi hi – Baibal hi an dihlak cu a si lo nain - a tam nawn cu Codex (saphaw in tuahmi cauk) nakin a tam deuh. A tam deuh lawng a si lo; tuan deuh i á¹­ialmi an um. (The earliest manuscripts of the Bible we have are the papyri.) A cheu cu AD 200-250 karih á¹­ialmi zong an um. Biakam Thar a tling dih lo nain a um chun cu an sunglawi ngaingai; zeicah tiahcun Matthai, Marka, Luke, Johan, Paul le Piter i an á¹­ialmi a naih bik cazual an si! 

 

Cu Papyri pawl a hmu hmasabiktu cu Amerika mi, Ireland ram Dublin khua i um Chester Beatty a si i 1931 kum ah Izipt ram vawlei chung - thlanmual chung in an chuahmi - cazual hleihnih (12 copies) kha a cawk. Hipawl hi an zohhliah tikah AD 200-250 kar i á¹­ialmi a si ti ani fiang. Cupawl cu Chester Beatty Papyri an ti i Dublin khuapi ah an chiah. Cu Papyri lakah a tuan bik pawl kong tlawmte kan chim lai. A dihlak kong cu kan chim cawk lai lo. 

  1. (a)Papyri 45 (= p45): Hihi Biakam Thar a tling lo; catlap 220 hrawng a um rua nain atu ahcun catlap 30 lawng a um. Thawngá¹­habia pali le Lamkaltu cauk ani tel. 
  2. (b)Papyri 46 (= p46): Hihi Biakam Thar a tling lo; catlap 86 a tel i a dihlak tein Paul cakuat lawnglawng an si. Cu chungah Timote le Titas (Pastoral Letters) a tel lo. {Tunaite i an chimmi cu, p46 hi Ann Arbor khua, MI (USA) khua i um University of Michigan ah a um i, hnah 60 (60 pages) a um, an ti.}
  3. (c)Papyri 47 (= p47): Hi chungah Biathlam cazual chung in catlap pahra lawng aa tel. 

 

Chester Beatty papyri an hmuh hnuah a biapi ngaimi papyri an hmuhmi cu Geneva khua i a ummi Martin Bodmer papyri a si. Martin Bodmer hin Chester Beatty bangin 1959 ah a cawk ve i a min ah Bodmer II an ti. AD 200 hrawngih á¹­ialmi an si. Chungah biapi ngai pawl cu:

  1. (a)Papyri 66 (= p66): Hi papyrus cazual hi Johan Thawngá¹­habia a dihlak dengmang in a um. A tuan ngai i á¹­ialmi (AD 200 hrawng i á¹­ialmi) a si.
  2. (b)Papyri 72 (= p72): Judas cakuat le Paul cakuat pahnih ani tel. Tuan i á¹­ialmi an si ve.
  3. (c)Papyri 75 (= p75): Hihi AD 175 le 225 karlak i á¹­ialmi a si i Baibal cazual hmaisabik lei i á¹­ialmi an si. Luka le Johan Thawngá¹­habia ani tel.

Khrihfa Baibal ca hi tuan ngai i rak á¹­ialmi Grik holh in a ummi (Baibal kan ngeih) ruangah lunglawmh awk ngai a si. Papyri cazual (papyri manuscripts) pawl hi pakhat hnih si loin zahnih hrawng kan ngeih ruang ah – a cheu cu tuan ngai i á¹­ialmi an si i rinhchantlak ngai an si. Hi bantuk tuan ngai i á¹­ialmi Papyri hi Erasmus nih a hmuh ve hna lo caah Textus Receptus chung zongah a telh kho ve hna lo; King James Version chung zong i a tel kho ve lo tikah a tling lo , a tlakchamnak cu a si. 

Erasmus hin zeitindah Edit a tuahA cung ah kan chim cang: Erasmus ni Grik Biakam Thar Textus Receptus hi kum 1516 ah a chuah kan ti cang. Amah nih hin Grik Baibal a ngeihmi pawl cu edit a tuah. Midang nih Grik Biakam Thar an chuah hmasa sual lai ti phannak a ngeih ruangah edit a tuah ningcang hi duhnget ngai cu a si lo; namchan ngai in a á¹­uanmi a sil. Zeicaah ti ahcun, Basle khua i a ummi cauk chuahtu (publisher) Froben nih Grik Baibal – Complutensian Polyglot timi midang i an chuah hlan ah chuah khawh ding in Erasmus kha a fial. Cucaah Erasmus nih cun a hmuhmi le a ngeihmi paohpaoh kha a khawmh i, a khawmh khawhmi cu cazual á¹­awná¹­ai deuh (poor quality manuscripts) le a hnu i á¹­ialmi (late manuscripts) – AD 1000 nakih tuanmi pakhat hmanh a ngei lomi cu – cupawl funhkhawmh in Grik Biakam Thar (Textus Receptus) hmasabik cu a chuah. 

 

A tuan i á¹­ialmi Grik Baibal si loin a hnu i (a tlai i) an á¹­ialmi Grik Baibal kha Erasmus nih a hman ruangah a hleifuan tam nawn aa tel. Cupawl lakah panga ruk lawng kan chim lai:

  1. (1)Mat 6:9-13, Bawipa thlacam: Jesuh nih Bawipa thlacam a cawnpiak mi chung i a ummi hi Khrihfa kan si ka tein kan chim, kan cam á¹­heumi a si. Cuti kan cam tikah caang 13 nak peh ah, “Uknak le lianhngannak le sunparnak cu zungzal in na sinah um koseh, Amen” kan ti á¹­heumi hi hmasabik le a á¹­habik timi Grik Baibal pawl chungah a um lo. Cucaah kan lehmi Lai Baibal zongah kan telh lo. Zeicah ti ahcun hi Baibal cacaang hi a tlailei i á¹­ialmi Grik Baibal chung lawngah aa tel; a tuanbik Baibal chungah a tel lo. Asinain Erasmus nih cun Textus Receptus chungah a telh. KJV chungah aa tel ve. (Cuti a si nain kum saupi kan chim lengmang cangmi a si caah atu zongah kan chim á¹­heu caan a um ko.) Cun hmasabik Grik Balbal ah a tel lo nain kan duh ngaimi cacaang a si caah kan Baibal a tangbik ah (footnoteah) kan telhchih. (Main text ah kan telh lo.)
  1. (2)Tirh 9:6, ah, “cun therphang le khuaruahhar in Paul nih cun, ‘Bawipa, zeidah tuahter na ka duh?’ tiah a hal,” timi hi Erasmus in Textus Receptus chungah a telh i KJV chung zongah aa tel ve. Asinain hihi kan theihmi Grik Baibal khuazei chung hmanah aa tel lo. Jerome nih AD 420 hrawng i Baibal a lehmi Vulgate (RC Baibal) chung in Erasmus nih a lak i Grik ah a lehcopmi a si; Grik Baibal chungi um lomi a si! Curuangah kan Baibal chungah kan telh lo.

 

  1. (3) I Johan 5:7, “Vancung ah Pa, Bia le Thlarau Thianghlim an um; hi pathum hi pakhat an si,” timi hi Erasmus in Textus Receptus ah a telh ih KJV zong ah aa tel. Asinain Grik Baibal khuazei hmanh ah a um lo. Erasmus i beetmi, chapmi a lo. Hmasabik lei i á¹­ialmi Grik Baibal i a um lo caah kan Baibal Thiang ah kan telh lo.
  1. (4) Biathlam: Erasmus i hmanmi Grik Baibal Biathlam cauk cu 1100-1200 AD i á¹­ialmi a si i cucu cauk pakhatte (only one manuscript) lawng a ngei. Cu cauk chungah Biathlam cauk i a hmanungbik caang ruk a um lo. (Bia 22:15 tiang lawng a um.) Cucaah amah Erasmus nih Latin Baibal Vulgate chungta kha Grik ah a leh i cucu Textus Receptus chungah a telh.

 

  1. (5)Biathlam 5:14, ah, “Amah cu zungzal in zungzal tiang a nung” timi hi Erasmus nih Textus Receptus chungah a telh i, KJV chung zongah aa tel. Hihi khuazei Grik Baibal chung hmanh ah a um lo. Cu caah kan Baibal ah kan telh lo.
  2. (6)Efesa 3:14, ah, “Kan Bawipa Jesuh Khrih” timi an chap. Hmasabik á¹­ialmi Grik Baibal le khuazei Grik Baibal chung zong i a um lo caah kan Baibal ah kan telh lo.
  3. (7)Rom 8:1, ah, “Tisa duhnak he a kal lotu, asinain thlarau duhnak he a kaltu” tihi an telh. Hmasabik Grik Baibal ah a um lo; cu caah kan Baibal ah kan telh lo.

Hipawl hi Grik Baibal ah a um lo nain Erasmus nih a telhmi cheukhat an si.

  1. (8)An telh lomi: KJV Baibal lettu pawl (remhtu pawl) nih an hmanmi Grik Baibal chungah a tlachammi tam nawn a um. Cucu a tlachamhmi bang an hmang; A tanglei ah tlawmte kan langhter lai; hmasabik Grik Baibal ah telh an si nain KJV le TR Grik Baibal chungah an telh lomi pawl:
    1. (a)Mat 24:36, ah, “Fapa nih siseh (a thei lo)” timi hi an taantak, an telh lo. Hmasabik i á¹­ialmi Grik Baibal chung i a um caah kan Baibal chungah kan telh. 
    2. (b)Lam 4:25, ah, “Thiang Thlarau hmang in” timi an telh lo. Grik Baibal a tuanbik i á¹­ialmi chung i a tel ruangah kan Baibal ah kan telh.
    3. (c)Lam 16:7, ah, “Jesuh i Thlarau nih a onh lo” timi ahhin, “Jesuh” a tel lo; “Thlarau” lawng an telh. A tuanleibik i á¹­ialmi Grik Baibal in a telh caah kan Baibal Thiang ah kan telh.
  1. (d)Rom 8:28, ah, “Zeizongkip ahhin Pathian nih cun amah a dawtu le…” timi chungah, “Pathian nih cun” timi hi aa tel lo. An Grik Baibal TR ah an telh lo. Asinain hmasabik lei i á¹­ialmi Grik Baibal i a um caah kan Baibal ah kan telh.

 

  1. (e)1 Piter 2:2, “thlarau hnukti duh ula cu hnukti nan dinnak thawngin nan á¹­hang lai i khamhmi nan si lai” timi chungah “khamhmi nan si lai,” timi hi Erasmus nih a telh lo. KJV zongah an telh ve lo. Asinain hmasabik le a \.thabik timi Grik Baibal chung i a um ruangah kan Baibal ah kan telh.

Erasmus nih a beetchapmi siseh, a telh lomi siseh, a zapi in chim le rel a hau lo tiah kan ruah. Kan rel kan chim leen zongah á¹­hathnemnak a um hlei lo. Zaalak kan chim cun kan chim duhmi a fiang ko tiah kan ruah. 

A cung i Erasmus le a edit-mi Textus Receptus kong hi a tawinak in ka á¹­ialmi a si. Ziangruangah dah Erasmus nih Grik Baibal hi a hnu (a tlai) i á¹­ialmi le a á¹­awná¹­aimi (a tling lomi le beetmi te hna) a fuunkhawmh i Textus Receptus Grik Baibal ah a chuah, ti cu kan fianter cang. Zei bantuk in dah a beet i zeitindah a tling lomi zong a fuunkhawmh, ti zong kan zoh cang. King James Version le Textus Receptus hi rinhchantlak ngaingai an si lo, ti vial hi kan chim duhmi a si. 

Asinain pakhat kan fianter duhmi cu: Vawlei cung ahhin Baibal lehnak (Translation) le Baibal namnak (Publication/printing) rianá¹­uantu, ram 120 renglo le office 200 renglo ah rian a á¹­uantu United Bible Societies le ramtin National Baibal Societies (Kawlram ah “Myanmar Bible Society” kan ngei i USA zongah “American Bible Society” kan ngei), hi Bible Societies pawl nih hin Baibal hi holh phun tampi in an leh cang (atu ahcun vawlei cung holh 6500 hrawng lakah holh 2480 renglo in Baibal an let cang i) Textus Receptus le King James Version hi nan hman ding, tiah Baibal lettu an ti bal hna lo. (NIV an leh tik zongah KJV an zul lo.) Cu nak i \.tha deuh le tuan deuh i á¹­ialmi Grik Baibal (a cung i kan langhtermi pawl) hi an duhmi le an chirhchanmi an si i, Baibal lettu pawl zong cucu zulh dingin an forh an fial hna. TEV zong cubantuk i rinhchantlak Grik Baibal in lehmi a si. Codex le Papyri timi chung i Grik Baibal pawl hi a dik deuh tiah ruahmi cu an si. A hnu i á¹­ialmi Grik Baibal nak cun tuan i á¹­ialmi Grik Baibal cu rinhchan a tlak deuh, tiah an ruah cio. Kan Baibal Thianghlim hi a tuanbik lei I á¹­ialmi Grik Baibal zoh in lehmi an si caah rinhchantlak an si. 

               C. Zeitindah Textus Receptus timi min a rat? Ho nih dah min so a pek? 

 

Ahohmanh nih an sak lo; ahohmanh nih min zong an pek lo. Cauk “kyaw-ngia” (commercial tuah) nak in a rami a si. A tawinak in chim ahcun: Erasmus nih Grik Baibal (Biakam Thar) kum 1516 i a chuah tikah Textus Receptus tiah min a pek lo; A chuahmi cauk cu min a nei rih lo. A cauk “kyaw-ngia” nak i a hmanmi biafang kha mipi nih an hmanpiak caah min ah a cang. Grik Biakam Thar a chuah tik zongah min a pekmi cu Pakhatnak Grik Biakam Thar, (Firt Grik New Testament Text) ti a si. Cu hnuah tlawmte an remh i cu Grik ca (Biakam Thar) cu an chuah á¹­han: Kum 1519, 1522, 1527, le 1535 ah an chuah á¹­han. 

Erasmus i tuahmi Grik Biakam Thar cauk cu Paris khua i cauk chuahtu Robert Estiene (Latin i á¹­ial tikah a min cu Stephanus a si) le a fapa Henri nih 1546 ah an chuah i tlawm tete remh in 1549, 1550 le 1551 ah an chuah. Eistienne nih cun a chuahmi Grik Biakam Thar cauk cu caang khat, caang hnih, tiah Baibal caang (Bible verses) a pek i, nihin ni tiangin kan hmantami hi a si. Geneva khua i a ummi Theodore Beza nih Stephanus i a voilinak h a chuahmi Grik Biakam Thar (Erasmus i chuahmi le tlawmte remhmi) cu a chuah ve: Kum 1565 le 1611 ah voihnih a chuah. Cun Netherlands ram, Leyden khua ah Elzevir unau pahnih –Bonaventure le Abraham – nih Theodore Beza i chuahmi Grik Biakam Thar cu kum 1624 ah an chuah ve. 

Cun hi unaute pahnih (Bonaventure le Abraham) cu “kyaw-ngia” tuahnak leiah an fim, an thiam, an ti kho ngaingai. Mipi sin i Thawngtheihternak (commercial tuah) an thiam. Netherlands cu ram hmete a si i mi tampi nih rel hnaseh, caw hnaseh, ti duhnak he kum 1633 i an Grik Biakam Thar an nam tikah an “kyaw-ngia” mi cu hitin an á¹­ial: Latin holh in an á¹­ial i Mirang holh cun, “The text, therefore, you now have is accepted by all, in which we give nothing changed or corrupt” an ti. Lai holh cun: “Curuangah atu i nan ngeihmi cauk hi mi kip nih an pommi a si, zeihmanh thlenmi le beetmi-hlonmi kan ngei lo” an ti. Cuti i Mi kip i pommi (mi kip letkhanmi) timi cu Latin holh cun Textus Receptus ti a si. Cucu nihin ni tiang a taangta. A ngaingai ti ahcun beetmi le hlonhmi a tam mi cauk a si. An beet an hlonhmi kong nakin, an “kyaw-ngia” mi kha mi nih an chim an rel tammi ah a cang. Cuih “kyaw-ngia” cu Fundamentalist Khrihfa pawl nih cun Grik Baibal dang nakin Textus Receptus tihi an rel, an chim tam deuh. 

Cun ruah tlak ngai thil pakhat cu: Erasmus nih 1516 i a chuahmi Grik Biakam Thar le Bonaventure le Abraham nih kum 1633 i an chuahmi Textus Receptus timi hi ani khat lo. A tlawmbikin hmun 287 ah ani dang, an ti. Cu hman ah cun beetmi-hlonhmi a um cang, tinak a si. Hitiin Textus Receptus ti i kawh hi Khrihfa tampi nih nihin ni tiang in, “Mi paoh i pommi a si ngaingai” tiah Textus Receptus cu an ruah. An theih lo ruangah a si bik, ti ding a si. Hitiin Textus Receptus ti i min pekmi le kawhmi hi Khrihfabu i pekmi a si lo; Khrihfabu hotu pawl i ceihmi zong a si lo; Church Council ih relcatmi zong a si lo. Cauk zuar duh ah, an “kyaw-ngia” duh nak in a rami a si. Tu chan ahcun Baibal lei biapi te i a kawl, a hlathlai mi hna nih cun TR hi biapituk ah an chia lo. Asinain Textus Receptus lo cu, a titu le a pomtu mi hna caah cun “a palh kho lomi” a si. Mi tlawmte an si zongah a au-kho ngaimi an si á¹­heu. 

June 5, 2014, Simpsonville, SC, USA